Verslag door Erik Vroons

Foto's door Rick Mandoeng [zie tab Photos]

Museum Hilversum -  31.01.2019

Museum Hilversum heeft, op de avond voorafgaande aan de ceremonie, alvast haar deuren geopend voor een 'sneak preview' van het Zilveren Camera 70-jaar evenement dat op 1 februari, in het bijzijn van Zijne Koninklijke Hoogheid Willem-Alexander, zal plaatsvinden. Marc Prüst (juryvoorzitter algemeen) Sterre Sprengers (juryvoorzitter Prijs voor Storytelling) zijn nauw betrokken bij de Zilveren Camera maar doen beide, zoals gebruikelijk, voor nu weer dienst als presentatie-duo van DDK Live.

Als opwarmertje wordt gestart met een korte slideshow, waarin de winnende beelden van alle Zilveren Camera-edities van de afgelopen zeventig jaar nog eens in chronologische volgorde voorbij flitsen. Daarna wordt meteen overgeschakeld op een ander thema en in het Engels, want Sydney Rahimtoola – onlangs afgestudeerd aan de KABK – is Amerikaanse. Ze vertelt over haar uitzonderlijke afstudeerproject, I Forgot How To Speak Spanish, een multi-mediale 'experience' die handelt over een Dominicaans-Amerikaanse gemeenschap uit New York. Sydney betrekt haar familie op een theatrale, en hyperrealistische wijze en geeft zo uitdrukking aan de stereotypen waarmee een diasporische gemeenschap dagelijks wordt geconfronteerd. De bedoeling is om het eigenzinnige project in de nabije toekomst ook thuis, in Queens, te vertonen.

Dan volgt, als vanouds, de reeks van 'pitchers': Rogier Boogaard zoekt in Why The Butterflies naar de nalatenschap van de ongrijpbare artiest Prince. Hij reisde daarvoor onder andere naar Minneapolis en andere plekken van betekenis, ook in Nederland – waar Prince regelmatig optrad en daarbij een onvergetelijke indruk achterliet op zijn fans. Boogaard wil deze queeste graag binnen afzienbare tijd voltooien;

Jildiz Kaptein komt uit Bergen op Zoom, waar men op geheel eigen wijze jaarlijks carnaval viert. In vroegere tijden trok men daar letterlijk de gordijnen van het plafond, om zich er vervolgens in te draperen. Deze opmerkelijke traditie heeft zich tot op de dag van vandaag doorgezet – de lampenkap of andere huisraad is nog steeds niet veilig rond februari – en Jildiz beschouwt dit fenomeen als cultureel erfgoed. Ze heeft mensen van straat geplukt tijdens carnaval, om hen vervolgens in vol ornaat uitgedost in een studio met neutrale achterwand vast te leggen. De bedoeling is om deze portretten te bundelen in een boek en elk extraatje zou daarbij helpen;

Rik Kooke komt uit dezelfde contreien, maar zijn onderwerp is van een geheel andere aard. In Het Monster van Brabant richt hij zich op de relatie tussen mens en natuur. Of beter: de spanning daartussen. Rik concentreert zich op onze omgang met het gedomesticeerde varken enerzijds, en het wilde zwijn anderzijds. Daarmee zegt hij meteen ook iets over de rol van de boer versus die van de jager, en legt daarmee bij de toeschouwer een dilemma op het bord. Ook Rik ziet zijn project graag vertaald naar een publicatie.

De volgende twee gasten, voorafgaande aan de pauze, hebben weer alles te maken met de Zilveren Camera. Te beginnen bij de gelauwerde sportfotograaf Pim Ras die, ondanks het feit dat hij inmiddels een karrenvracht aan prijzen in de wacht heeft gesleept, nog altijd met vol enthousiasme zijn werk instuurt. Dit jaar is hij genomineerd met een beeldverhaal; een serie die het drama én het succes samenvat van de Olympische shorttrackster Suzanne Schulting. Pim Ras blijkt over een vergelijkbare tank van adrenaline te beschikken als zijn onderwerp, en hij doet zijn naam eer aan door, terwijl Sterre haar vraag nog stelt, alweer met rasse schreden en aanstekelijk enthousiasme op te stomen. De crux: sportfotografie is een sport op zich. Alles gaat altijd razendsnel en je bent alleen geslaagd als je het ultieme moment weet te vangen met je camera. Het geheim van een typische 'Pim Ras' foto is dat die ogenblikken zijn teruggebracht tot de essentie. Alles wat in beeld staat moet functioneel zijn en dienstbaar aan het verhaal van de sporter. En, zoals vanavond maar weer blijkt uit zijn adremme presentatie: Pim Ras is eigenwijs, en altijd net een stapje voor op hetgeen aanstaande is.

Als tegenhanger van Ras' acceleratie en razendsnelle anticipatie, geeft Saskia Asser blijk van contrasterende kwaliteiten. Zij zal, in opdracht van het Rijksmuseum, onderzoek doen naar de geschiedenis van de Nederlandse fotojournalistiek en geeft daarvan in een gesproken column alvast een voorzet. Asser is reflectief, maar gaat er wel meteen met gestrekt been in: “Persfoto's zijn de stomste foto's die er bestaan.” Het blijkt een zinsnede van Sem Presser – de fotograaf die mede-initiatiefnemer was van de Zilveren Camera. Maar, zo stelde hij daar rond 1950 meteen bij vast:

“[...] dat is ook hun voornaamste kracht. Het is geen kunst, maar fotografisch registreren.” In het verlengde van deze stelling ziet Asser daarin – in de droge vastlegging – met terugwerkende kracht ook een historisch voordeel. Zo kun je bijvoorbeeld, door persfoto's van toen te vergelijken met de hedendaagse praktijk, heel goed bepaalde ontwikkelingen in het vak ontwaren; je kunt vergelijken hoe men door de jaren heen de fotojournalistiek heeft benadert.

Direct na de pauze wordt al duidelijk hoe journalistiek en kunst zich de afgelopen jaren zijn gaan vermengen. In de door Nirid Peled ontwikkelde, experimentele documentaire A Temporary Contact  kun je de twintigjarige Amanda uit New York City volgen, die naar haar broer in een gevangenis upstate reist - een lange bustocht die veel vrouwen wekelijks maken naar hun geliefde. Via Whatsapp kun je Amanda 'live' volgen: de berichtjes komen bij je binnen op het moment dat ze plaatsvinden. Elke keer als er weer iets gebeurt of te vertellen valt, krijgt de kijker een berichtje in beeld en geluid en komt zo steeds meer te weten over het wel en wee van Amanda en haar medepassagiers. Door de intimiteit van het mobieltje komt die totaal andere wereld van de vrouwen in de bus extra dichtbij.

Nirid Peled (o.a. actief voor de digitale afdeling van het tv-programma Tegenlicht) heeft oog voor de esthetiek van haar cinematografie en is ervan overtuigt dat het haar verhalen uit de werkelijkheid kan ondersteunen. Ze regisseert, en neemt als kunstenaar een bemiddelende rol aan, maar altijd om het leven van mensen op de voorgrond te plaatsen die normaal gesproken geen stem hebben om hun verhaal met de wereld te delen.

Iets dergelijks zou je ook kunnen zeggen van documentair portretfotograaf Ernst Coppejans, genomineerd voor de Paul Petersprijs – die tijdens de Zilveren Camera ceremonie zal worden uitgereikt. De prijs wordt toegekend aan een fotograaf die zowel maatschappelijke betrokkenheid als ook technische beheersing van de camera tentoon kan spreiden. Coppejans' project SOLD, waarvoor hij gedurende een aantal jaren slachtoffers van mensenhandel anoniem in beeld bracht, is wat dat betreft een sprekend voorbeeld. In nauwe samenwerking met de vrouwen (om toegang te krijgen en vertrouwen te winnen, zegt Ernst met de nodige ironie, speelde hij zijn 'ik-ben-gay-kaart') kwam hij uiteindelijk tot vijfentwintig portretten: “Het zijn geen slachtoffers, in mijn ogen, maar mensen die iets is overkomen. Ik wil hen in hun waarde laten, en hun ervaringen naar buiten brengen zonder ze daarbij onnodig extra te schaden,” zegt Ernst. En ook: “Ik woon op slechts vijf minuten afstand van mijn onderwerp.” Dat kan dus, ook in Nederland: zo dicht bij elkaar leven en tóch ook in volkomen parallelle werelden.

Coppejans geeft tijdens deze Zilveren Camera Special (alweer de veertigste editie van hét 'live magazine' over fotografie georganiseerd door DuPho) op geheel eigen wijze aan dat het begrip 'storytelling' een enorme vlucht heeft genomen. Ernst heeft een achtergrond als stylist en kijkt altijd meteen vanuit zijn ooghoeken naar speelse elementen die hij in zijn portretten kan gebruiken, of het nu gaat om beroemdheden die hij in opdracht van de krant voor zijn camera krijgt, of mensen die hij ontmoet voor zijn vrije werk. Maar er in de afgelopen negen jaar dat hij actief is als portretfotograaf wel iets verandert: “Ik ben minder regisserend dan in het begin, en durf dus iets meer het moment los te laten.”

Om aan te geven dat de Stichting De Zilveren Camera méér wil zijn dan de drager van de prestigieuze prijs, en om naast Paul Peters nog een ander nalatenschap te eren, ondersteunt zij het komend jaar de Louis Zaal Meesterklas. Louis Zaal was medeoprichter van Hollandse Hoogte en bij leven altijd gemotiveerd om de professionaliteit van fotografen tot grotere hoogte te stuwen. Dit streven wordt nu doorgezet in een 1-jarig mentorschap en heeft als doel om fotografen verder te helpen bij hun zelf geïnitieerde projecten. De vijf kandidaten voor dit educatieve ontwikkelingsprogramma worden door Eike den Hertog (De Beeldunie) op het podium bekend gemaakt: Duco de Vries, Marijke Stroucken, Anja Kortenbout, Annabel Oosteweeghel, en Alex Kemnan.

Tot besluit van deze avond laten Eefje Blankevoort (journalist en producent bij Prospektor) en Cigdem Yuksel (fotograaf, voormalig winnaar Canon Zilveren Camera) met Shadow Game, hun 'work in progress', zien dat er ook vanuit een nauwe samenwerking sprake kan zijn van coaching en sturing van een beeldverhaal. Voorafgaande aan het gesprek wordt een trailer getoond, als een tipje van de sluier. Eefje legt uit dat dit voor hun een manier is om het publiek al tijdens het maakproces bij het project te betrekken. Het plan is ook om een speciale website te lanceren waarin we het verloop van dit gelaagde verhaal over puberende vluchtelingen kunnen volgen. Cigdem: “Ik zit nog vol in de research en ben dus actief op zoek naar jongens die door Europa rondtrekken. We onderhouden contact via Whatsapp en Facebook, en zo kunnen we hun bewegingen ook volgen – wanneer ze van de ene naar de andere plek reizen.” Eefje:”We werken bij Prospektor altijd op verschillende niveaus tegelijk en in de gelaagdheid van Shadow Game zal, zo is de bedoeling, ook weer een contrast ontstaan tussen de verschillende uitingsvormen en de schrijnende verhalen die daarmee over het voetlicht worden gebracht. Zo'n trailer heeft daarin ook een heldere functie: het publiek moet eerst verleid worden middels spannende cinematografie om vervolgens emotioneel betrokken te raken bij de situatie van deze stoere, maar toch ook zeer kwetsbare jongeren.”

De avond wordt afgesloten met de uitslag van de pitch: Jildiz Kaptein ontvangt de meeste stemmen, op de voet gevolgd door Rick Kooke en Rogier Boogaard als derde.

Een video die alle kanshebbers op de Canon Zilveren Camera 2018 presenteert is een spannende uitsmijter want de volgende dag is de bekendmaking en opent de tentoonstelling in hetzelfde museum.