Het is donderdagavond 26 april 2018. Hier en daar wappert al een vlag. Diverse stoeptegels zijn geconfiskeerd voor de vrijmarkt. De Amsterdamse binnenstad stroomt vol met enthousiastelingen die zich opmaken voor een koninklijk nachtje stappen: het wordt een enerverende avond met een oranje randje. Van ver wenkt De Zwijger. Ja, ja, rustig maar, de fotografen komen eraan!

Marc Prüst en Sterre Sprengers leiden ons door deze Koningsnacht-editie waarin het thema beeldvorming centraal staat. Hoe worden beelden ingezet? Hoe kan fotografie onze kijk op de wereld veranderen? Op welke manier beïnvloeden beelden ons? Deze vragen gaan we van verschillende kanten belichten.

Marlike Marks uit Dordrecht bijt met haar pitch de spits af. De autonoom documentaire fotograaf is recentelijk afgestudeerd aan de Fotovakschool in Rotterdam. Ze heeft exposities op Fotofestival Naarden, de Mediawall van de Rotterdamse Schouwburg en op het Columbia College in Chicago op haar naam staan. Het project waar Marlike ondersteuning voor vraagt draagt de titel ‘Love is Lost’. Het is een onderzoek naar de romantische liefde met alle tegenstrijdigheden die daar bij horen. De mooie en pijnlijke kanten, het verlangen naar intimiteit en geborgenheid, maar tegelijkertijd ook een geremdheid om zichzelf over te geven aan de ander. Reizend door heel Nederland interviewt en fotografeert ze ‘stellen’: welke keuzen maken zij?

Zij wordt gevolgd door Shinji Otani. Naar Nederland gekomen voor een stage keramiek studeerde hij uiteindelijk af in fotografie aan de Gerrit Rietveld academie en won in 2012 de Unseen Dummy Award. Andere prijzen die hij in de wacht sleepte zijn de Epson photo awards in Duitsland en de Reymond Weil fotoprijs in Zwitserland. Als outsider kijkt hij op een andere, verfrissende manier naar Nederlanders en hun geschiedenis. Otani startte in 2016 een project over mensen die belangrijk zijn voor Nederland en ontdekte dat er in tegenstelling tot Japan niet veel regels bestaan om een standbeeld voor iemand neer te zetten. Met als gevolg een bonte mengeling van stijlen verspreid over laagland. Hij besloot dan ook niet de mensen zelf, maar hun portretten in de vorm van standbeelden vast te leggen en ze in hun specifieke context te tonen. Teksten over de geschiedenis van de Nederlanders maken het boek Standbeelden in Nederland, dat nu te koop is, compleet.

Hoogleraar Korea-studies aan de Universiteit van Leiden Remco Breuker praat ons vervolgens in zijn column bij over de Noord-Koreaanse samenleving, waarin beeld wordt gebruikt om de mensen in het gareel te houden volgens de normen van wat Breuker ‘de Koninklijke Kim-familie’ noemt. Op scherpe en humoristische wijze toont hij ons hoe de alomvattend meedogenloze perfectie van Kim terugkomt in een koninklijke dwingende blik, volgens strikte voorschriften afgebeeld, die op elke straathoek van het land zich priemend vastzet in de hoofden van mensen.

Hoe anders de vrijheid die beleefd wordt door de tweede pitcher Marijn de Jong (1975). Hij studeerde fotografie aan de Gerrit Rietveld Academie en legt zich toe op portretfotografie die hij naar eigen inzicht kan uitvoeren. Zijn intentie is om een boek te maken met 250 geselecteerde foto’s uit zijn archief, waarin het onvoorziene een belangrijke rol speelt.

Dan volgt Ruben Terlou (1985). Hij studeerde Mandarijn in Kunming en Geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam. Voor, tijdens en na zijn studie was hij actief als fotograaf in Azië en het Midden-Oosten. Hij won met zijn foto’s diverse prijzen bij de Zilveren Camera en in 2016 de Prijs voor de Vernieuwende Fotojournalistiek. Echt bekend bij het grote publiek werd hij met zijn televisiedocumentaires voor de VPRO Langs de oevers van de Yangtze en Door het Hart van China. In beide series stond het menselijke verhaal van de gewone en soms niet zo gewone Chinees voorop. Wij krijgen vanavond een kijkje in de invulling van een Chinese Droom, waarin de staatscontrole verder toe zal nemen, zo voorspelt Terlou, maar tegelijkertijd meer Chinezen het economisch beter zullen krijgen. Het effect zal een grote middenklasse zijn met een enorme urbanisering. Hij vertelt over de hechte samenwerking met regisseur Maaik Krijgsman en producer Joost van Herwijnen. In Museum Hilversum hangen grote foto’s verdeeld over drie verdiepingen die zijn genomen met een digitale middenformaat camera. Onder de titel Dwars door China zijn ze nog tot eind mei te bewonderen. Bovendien komen er twee boeken aan, waarvan een met persoonlijke verhalen over mensen uit China die hij al langere tijd volgt.

De laatste pitch verzorgt Leonie van den Ende. Zij vraagt ondersteuning voor de productie van een alternatieve reisgids om (nog) onbekende en vooral ongerepte gebieden in Nederland in kaart te brengen met behulp van fotografie en drogenaald etsen. ‘Whatyemaycallit’ noemt ze haar afstudeerproject aan de St. Joost in Breda.

Na de pauze neemt geboren en getogen Rotterdammer Otto Snoek (1966) het stokje over. Een mensen-mens die op zoek is naar identiteit: de enkele mens temidden van de massa. Op de vraag van Marc wanneer een foto voor hem geslaagd is kan hij niet goed antwoord geven: het is altijd ‘min-of-meer’, nooit helemaal goed. Daarom is hij voortdurend op zoek naar die ene andere volgende ‘beste’ foto op plekken waar veel mensen bij elkaar komen, zoals nationale herdenkingen, spektakels en feesten, wanneer het voltage oploopt. Hij zoekt in een dergelijke massa oogcontact met de enkeling en stelt zich de vraag: ‘Wat voor nabeeld geeft dit mens mij?’ In Rotterdam, maar ook grootschaliger in het Europa, What Else- of het Ukraine project.

Vervolgens krijgen we de korte film Peace Be With You te zien van Minzayar Oo (1988). Een Burmees fotojournalist en documentaire fotograaf uit Yangon. Hij wordt vertegenwoordigd door Panos Pictures. Na zijn studie medicijnen besloot hij zijn persoonlijke interesse te volgen en zich toe te leggen op het documenteren van de transities in zijn land. Met zijn foto van Aung San Suu Kyi op de voorpagina van de International Herald Tribune wist hij de aandacht op zich te vestigen. Sinds 2012 doet hij voor tal van internationale agentschappen, kranten en tijdschriften verslag van de politieke en sociale omwentelingen in en rond Myanmar. De film van vanavond toont op indringende wijze statenloze Rohingya die wanhopig hun weg proberen te zoeken naar een beter leven. Foto’s worden afgewisseld met stukjes film waarin we zien hoe vluchtelingen via een Skype-verbinding vertwijfeld contact proberen te leggen met de thuisblijvers, die hen aan geld voor de mensensmokkelaars moeten helpen.

We sluiten af met de hoofdgast van deze Koningsnacht-editie: portretfotograaf Koos Breukel (1962) die in 2013 gevraagd werd om de officiële staatsportretten van de nieuwe koning Willem-Alexander en Máxima te verzorgen. Breukel volgde een opleiding aan de School voor Fotografie en Fotonica in Den Haag en was docent aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam. Hij exposeerde onder meer in het Nederlands Fotomuseum (Rotterdam), FOAM (Amsterdam), De Hallen Haarlem en het Fotomuseum Den Haag. Juist vandaag zijn er nieuwe statieportretten van het Koningshuis vrijgegeven door de RVD, geproduceerd door Erwin Olaf. Wij krijgen ze te zien in vergelijking met de portretten die Koos Breukel vijf jaar geleden maakte met zijn toenmalige assistent Shinji, die als stand-in even glorieus als de nieuwbakken koning ons heldhaftig aankijkt. Dan toont hij foto’s van zijn oudste zoon Casper die hij vanaf zijn geboorte in 2000 heeft gefotografeerd. Nu hij 18 jaar is presenteert Koos een fotoboek met intieme en ontroerende portretten over zijn zoon bij de tentoonstelling die op 8 september in Huis Marseille onder de titel Koos Breukel / Zoon van start gaat. Op dit moment loopt er nog tot 16 september een expositie in het Frans Hals Museum [www.franshalsmuseum.nl] met een serie van Nederlandse en Vlaamse kunstenaars die reflecteren op het werk van Frans Hals.

Met de winnende pitch van Leonie van den Ende zijn we dan aan het einde van deze Koningsnacht-editie gekomen. Wij bedanken Lotti Pronk en DuPho en begeven ons op weg naar huis dwars door een zinderend Amsterdam dat zich schrap zet voor een knalfeest!

Verslag door Tine Wilde

Moderatoren: Marc Prüst en Sterre Sprengers
Gasten: Koos Breukel, Remco Breuker, Leonie van den Ende, Marijn de Jong, Marlike Marks, Minzayar Oo, Shinji Otani, Otto Snoeks en Ruben Terlou 
Productie: Lotti Pronk

Fotografie: Remke Spijkers